13 lipca 1944 roku zakończyła się Operacja "Ostra Brama" - odbicie z rąk Niemców Wilna przez Okręgi Wileński i Nowogródzki Armii Krajowej, z późniejszym wsparciem Armii Czerwonej, w ramach akcji „Burza”. W rocznicę rozpoczęcia operacji, w dniach 5-8 lipca zjechało do Wilna kilkuset Polaków z kraju, Litwy i Białorusi. W ramach obchodów odwiedzili oni miejsca pamieci związane z tamtymi wydarzeniami.
Cmentarz na Rossie - portret zbiorowy polskiego Wilna
Na tym największym i najcenniejszym z wileńskich cmentarzy, w jego części wojskowej, znajduje się 107 grobów żołnierzy AK. Wielu z nich poległo właśnie podczas operacji „Ostra Brama”. Po wojnie część nagrobków została umyślnie zniszczona, jednak dzięki ofiarności mieszkających tam nadal Polaków, wiele z nich udało się zachować i utrwalić nazwiska poległych żołnierzy AK.
W centrum wojskowej częsci cmentarza, na której odbywały sie uroczystości 75. rocznicy operacji "Ostra Brama", znajduje się Mauzoleum "Matka i Serce Syna" - granitowa płyta kryjąca grób Marii z Billewiczów Piłsudskiej, w którym złożono takze urnę z sercem marszałka Józefa Piłsudskiego.
W 1989 r. prof. Edmund Małachowicz opracował projekt przebudowy cmentarza kontynuujący założenia projektu prof. Jastrzębowskiego. Remont i przebudowa wymagały ekshumacji i przemieszczenia szczątków kilkunastu osób. Dzięki temu możliwe było regularne usytuowanie nowych nagrobków, którym nadano identyczną formę jak pomnikom z mogił z lat 1919-1920, jedynie na krzyżach umieszczono symbol Polski Walczącej.
Szerzej o operacji "Ostra Brama" oraz o uroczystościach jej 75. rocznicy w tygodniku Idziemy.
Fot. Radosław Molenda/idziemy.pl
Co? Gdzie? Kiedy?
