Instrukcja dotycząca zarządzania dobrami materialnymi w Kościele w Polsce

"Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski w sprawie zarządzania dobrami doczesnymi Kościoła" – została przyjęta przez Radę Biskupów Diecezjalnych wczoraj (25 sierpnia) na Jasnej Górze.

2015-08-26 23:13
Anna Wojtas, Marcin Przeciszewski (KAI) / Warszawa, mz

 
Dokument po trzech latach funkcjonowania próbnego "ad experimentum" przyjęty został na czas nieokreślony.

Sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski bp Artur Miziński wyjaśnił, że po trzech latach próbnego obowiązywania dokument ten został uzupełniony i zaktualizowany w związku ze zmieniającymi się w Polsce przepisami cywilno-prawnymi. Zmiany te zostały wprowadzone przez grono ekspertów, kanonistów z różnych ośrodków naukowych w Polsce, pod przewodnictwem abp. Wiktora Skworca.

Zasadniczym celem "Instrukcji" jest wprowadzenie na terenie Kościoła w Polsce norm w tym zakresie wyznaczonych w czasie obrad Soboru Watykańskiego II, a obowiązujących w Kościele powszechnym od chwili publikacji nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 r.

Metropolita katowicki, abp Wiktor Skworc wyjaśnia, że jest to podręcznik dla biskupa każdej diecezji – w zakresie prawa kościelnego i państwowego – jak zarządzać kościelnym majątkiem i finansami. – A musimy pamiętać, że majątek kościelny nie jest niczyim majątkiem prywatnym, lecz majątkiem społecznym, i ma on konkretny cel jakim jest służenie dziełu ewangelizacji – dodaje. Arcybiskup wyjaśnia też, że w Instrukcji "bardzo jasno podkreślona została zasada, że wszelka działalność ekonomiczna, gospodarcza bądź finansowa Kościoła odbywać się winna z pełnym poszanowaniem prawa kościelnego jak i państwowego”.

– Nie możemy zapomnieć – stwierdza bp Mizński – że posiadanie dóbr doczesnych oraz ich administrowanie zawsze winno być zgodne z ewangeliczną zasadą, która mówi, że najważniejsze są wartości duchowe. A dobra materialne to narzędzie służebne w pełnieniu misji Kościoła. Przyjęta instrukcja ma służyć właśnie temu, aby były odpowiednio używane.


Dokument składa się z następujących rozdziałów:

1. "Nabywanie dóbr doczesnych", w którym wykazane jest w jaki sposób kościelne osoby prawne mogą – zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, przy zachowaniu przepisów prawa polskiego – nabywać, posiadać i zarządzać określonymi "dobrami doczesnymi” czyli nieruchomościami, innymi posiadanymi przedmiotami oraz pieniędzmi.

W dokumencie przypomina się, że troska o dobra doczesne Kościoła i o utrzymanie instytucji kościelnych jest obowiązkiem wszystkich wiernych. Określają to zarówno przykazania kościelne jak i prawo kanoniczne. 5-teprzykazanie kościelne nakazuje wiernym "Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła".

Przypomina się, że wierni maja prawo do przekazywania Kościołowi różnorodnych dóbr materialnych, co może się dokonywać "wszelkimi prawnymi sposobami". M. in. poprzez: kolekty zbierane podczas nabożeństw, dobrowolne ofiary z racji sprawowanych sakramentów czy posługi duszpasterskiej, poprzez darowizny na kult religijny, darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, darowizny w postaci płodów ziemi na seminarium lub klasztor, przekazanie 1% na rzecz instytucji kościelnej mającej status organizacji pożytku publicznego, poprzez zapisy testamentowe bądź nawet drogą ustanowienia "pobożnej fundacji".

Wymienione też zostały realizowane przez Kościół w całej Polsce – zatwierdzone przez Episkopat – zbiórki na określone cele. Są one wsparciem wiernych na rzecz:
"– Stolicy Świętej (uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz w miarę możliwości diecezji w innym terminie – por. kan. 1271 KPK),
– misji (uroczystość Objawienia Pańskiego, II niedziela Wielkiego Postu, Niedziela Misyjna – przedostatnia niedziela października),
– zakonów kontemplacyjnych (uroczystość Ofiarowania Pańskiego),
– chrześcijan w Ziemi Świętej/Bożego Grobu w Jerozolimie (Wielki Piątek)
– Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (II dzień Wielkanocy),
– Fundacji „Dzieło Nowego Tysiąclecia” (Dzień Papieski),
– Funduszu Pomocy Kościołowi na Wschodzie (II niedziela Adwentu),
– Funduszu Obrony Życia (Pasterka i/lub w terminie wyznaczonym przez biskupa diecezjalnego)."

Ponadto ordynariusz miejsca (biskup diecezjalny) "może nakazać we wszystkich kościołach i kaplicach, nawet należących do instytutów zakonnych, które na sposób stały są dostępne dla wiernych, przeprowadzenie specjalnej tacy lub zbiórki do puszek na określone cele parafialne, diecezjalne, krajowe lub powszechne".

Biskup diecezjalny ma także prawo w celu pokrycia potrzeb diecezjalnych nałożyć na parafie bądź duchownych "umiarkowany podatek" proporcjonalny do ich dochodów. Opodatkowaniu ze strony biskupa nie mogą jednak podlegać ofiary otrzymywane z okazji odprawienia Mszy św.

Co ważne, Instrukcja podkreśla, że "sprawowanie sakramentów i sakramentaliów oraz jakichkolwiek celebracji liturgicznych nie może być uzależnione od złożenia ofiary". Dlatego też nie należy ustalać stawek i "cenników" w tym zakresie.

Podkreśla ponadto, że "ofiary złożone przez wiernych na określony cel, mogą być przeznaczone jedynie na ten cel i nikomu nie wolno zmieniać woli ofiarodawcy". Przy tym nabycie nieruchomości musi nastąpić w formie "aktu notarialnego lub w innej formie przewidzianej przepisami prawa polskiego".

Zarazem też – jak podkreślono w instrukcji – ofiary przekazywane przełożonemu jakiejkolwiek kościelnej struktury czy instytucji (osoby prawnej) powinny być wykorzystane na rzecz tejże osoby prawnej, a nie na jakiekolwiek inne cele.

Dokument wymaga też od wszystkich instytucji Kościoła przejrzystości finansowej, zalecając publikacje szczegółowych sprawozdań. Proponuje się, aby w parafiach informować wiernych na bieżąco o wysokości kwot uzyskanych z przeprowadzonych tac lub zbiórek do puszek oraz zaleca się sporządzanie rocznego bilansu przychodów i wydatków parafii, który winien być udostępniany do publicznej wiadomości np. na stronie internetowej. Roczne sprawozdania powinny publikować również diecezje. "Bilans taki powinien być sporządzony przez każdą diecezję i podany do wiadomości wiernych do końca pierwszego kwartału roku następującego po roku sprawozdawczym" – czytamy.

W trosce o to, by działalność duszpasterska nie zatraciła swego właściwego wymiaru, dokument stanowi, że "zbieranie tacy, przeprowadzanie zbiórek do puszek, ich liczenie i prowadzenie ksiąg finansowych co do zasady nie powinno być funkcją duszpasterzy".


2. "Zarząd dóbr doczesnych", w którym wykazane są szczegółowe obowiązki i prawa jakimi winni się kierować zarządcy dóbr kościelnych, także w jaki sposób wolno im lokować i gospodarować kościelnymi funduszami. Omówione zostały też szczegółowo prawne aspekty prowadzenia kościelnej działalności gospodarczej.

Na pierwszym miejscu dokument przypomina o przeznaczeniu dóbr jakimi dysponuje Kościół na rzecz całej Wspólnoty, mianowicie, że "wszyscy, którzy na podstawie tytułu prawnego maja udział w zarządzie dobrami kościelnymi, nie są ich właścicielami, lecz jedynie ich zarządcami i użytkownikami".